Diabeto-Med

Porady dotyczące rozpoczynania leczenia insuliną oraz codziennego z nią życia.

Lipiec 2015

 

Gdy przestają działać już wszystkie możliwe tabletki i nie pomaga właściwa dieta ani aktywność fizyczna wtedy zwykle  w cukrzycy typu 2 wdrażamy do leczenia insulinę. Jest to podyktowane postępem choroby,  nie jest żadną karą za  jej nienajlepsze prowadzenie. Rozpoczęcie insulinoterapii oznacza, że trzeba zwiększyć intensywność leczenia cukrzycy. U niektórych pacjentów zmiana leczenia następuje już po kilku latach po rozpoznaniu choroby, u innych kilkanaście lat, a jeszcze inni pacjenci są leczeni od początk insuliną.

 

Insulinoterapia jest bezwzględnie konieczna już na początku  choroby w cukrzycy typu 1, mechanizm powstania tej choroby jest zupełnie inny - ale pozostawmy to zagadnienie do odrębnego wyjaśnienia w innym miejscu. Insulina jest lekiem, który w sposób najbardziej efektywny obniża stężenie glukozy we krwi czyli tzw. glikemii. Insulina jest bezpieczna, bardzo rzadko powoduje objawy niepożądane, takie jak np. reakcje alergiczne. Odwlekanie momentu rozpoczęcia insulinoterapii powoduje znacznie większe ryzyko rozwoju powikłań, takich jak choroby nerek, oczu, serca czy stopy cukrzycowej. Niewątpliwie stosowanie insuliny wymaga większego zaangażowania Państwa w proces terapii, ale też umożliwia Państwu samodzielne modyfikowanie dawek insuliny co prawda z równoczesnym prowadzeniem dokładnej, systematycznej samokontroli przy użyciu  glukometru. 

 

Należy zatem zgłębić tajemnice jej  właściwego podawania mając również na uwadze profilaktykę niedocukrzeń.- objawu zasługującego na oddzielne omówienie.

Pamiętajmy :insulinoterapia, przy zastosowaniu obecnie dostępnych przyrządów do wstrzyknięć insuliny (tzw.penów), jest formą leczenia skuteczną i niestwarzającą kłopotów.

 

Wyróżniamy 2 rodzaje insulin: insuliny ludzkie (otrzymywane w drodze biotechnologicznego wytwarzania przez bakterie lub drożdże) i analogi insulin ludzkich( zmodyfikowane insuliny ludzkie).Istnieją również insuliny powstałe przez zmieszanie insuliny krótko działającej z insuliną o przedłużonym czasie działania, są to tzw. mieszanki.

 

Istnieją insuliny o szybkim i krótkim czasie działania i insuliny o opóźnionym i długim czasie działania. Dobrze jest znać czas, po którym insulina rozpoczyna swoje działanie, w którym momencie występuje szczyt jej działania i czas po którym insulina kończy swoje działanie. Znajomość czasów działania preparatów insuliny pozwala podawać insulinę w odpowiednim czasie i zaplanować posiłki. Insuliny klasyczne ludzkie krótko działające oraz gotowe mieszanki insuliny ludzkiej podajemy na ok. 30 minut przed posiłkami, a szybkodziałające analogi i mieszanki analogowe podajemy bezpośrednio przed posiłkami. Odpowiednio dobrany moment podania insuliny przed posiłkiem pozwala na uzyskanie optymalnego czasu działania preparatu w okresie osiągnięcia maksymalnego stężenia glukozy po posiłku. Dlatego też gdy są wysokie poziomy cukru we krwi można wydłużyć odstęp czasu od podania insuliny do rozpoczęcia jedzenia, wtedy szczyt działania insuliny przypadnie zacznie szybciej i mocniej insulina zadziała oraz odwrotnie,  jeśli mamy niski poziom cukru we krwi,  wtedy należy ten odstęp skrócić, a w przypadku insuliny analogowej szybkodziałającej, gdy mamy niskie stężenie cukru we krwi np. poniżej 80 mg% to można ją podać w czasie posiłku lub zaraz po.

Insuliny krótko działające: początek działania w ciągu 30 minut od iniekcji, szczyt działania po 1 - 4 godzinach, a działanie utrzymuje się przez 7 - 9 godzin. Analogowe insuliny szybkodziałające początek działania bezpośrednio po wstrzyknięciu, szczyt działania po 0,5 - 3 godzin, koniec działania po 4 - 5 godzinach.

Insuliny o przedłużonym czasie działania (np. insulina Humulin N, Insulatard, Insuman Basal, Gensulin N) sąto tzw. insuliny bazalne zapewniające stosunkowo stały poziom hormonu we krwi. Początek działania po 1 - 2 godzinach po iniekcji, szczyt działania po 4 - 8 godzinach, a koniec działania po 10 - 16 godzinach. Najnowsze analogi tzw. bezszczytowe, podajemy 1x dziennie o stałej porze, zwykle wieczorem. Początek działania po 1 - 2 godzinach, są pozbawione wyraźnego szczytu działania i działają do 24 godzin. Są wygodne w stosowaniu i bezpieczne, ponieważ zapewniają stałe stężenie insuliny przez 24 godziny, dzięki czemu ryzyko hipoglikemii podczas ich stosowania jest niewielkie.

Sposób przechowywania insuliny.

 

Insulina jest białkiem i powinna być odpowiednio przechowywana, aby nie straciła swoich właściwości. Nieużywana insulina powinna być przechowywana w lodówce, w temperaturze od 2 stopni C do 8 stopni C. Takim warunkom odpowiadają szuflady do przechowywania warzyw w naszych lodówkach. Nigdy nie należy przechowywać insuliny pod zamrażalnikiem, gdyż może dojść do przemrożenia preparatu i utraty jego właściwości. Insulina będąca w użyciu  znajdująca się we wstrzykiwaczu aktualnie używanym, należy przechowywać w temperaturze pokojowej nie przekraczającej 25 stopni C. Nie należy podawać insuliny wyjętej prosto z lodówki, trzeba przed  jej podaniem poczekać ok. 1 godziny aż się insulina ogrzeje do temperatury pokojowej. Okres trwałości   insuliny  przechowywanej w tzw. penie tj. wstrzykiwaczu aktualnie używanym  wynosi 4 tygodnie od momentu rozpoczęcia jego używania.

W przypadku przewożenia insuliny samolotem konieczne jest umieszczenie zarówno wstrzykiwaczy z insuliną, jak i zapasu insuliny w bagażu podręcznym, ponieważ niskie temperatury panujące w ładowni samolotu mogą spowodować utratę jej właściwości.

W przypadku przewożenia insuliny samochodem w gorącym klimacie należy zaopatrzyć się w termos lub torbę termoizolacyjną, do których wkładamy wstrzykiwacze oraz zapasy insuliny. Należy chronić insulinę przed ekspozycją na promienie słoneczne. Nigdy nie należy układać pojemników z insuliną na półce pod tylną szybą samochodu, gdyż panuje tam zbyt wysoka temperatura. Optymalnym rozwiązaniem jest przewożenie insuliny w chłodziarce samochodowej.

 

Prawidłowe działanie insuliny zależy również od techniki wstrzyknięć insuliny.

Pamiętaj:

• przed rozpoczęciem przygotowań do wstrzyknięcia insuliny umyj ręce i dobrze je osusz.

• wymieszaj dokładnie roztwór insuliny ruchem wahadłowym ok.30 razy-to konieczne przy stosowaniu insulin o mlecznym wyglądzie, a następnie nakręć igłę.

• sprawdź czy igła jest drożna –wystrzyknij 1-2 jednostki insuliny i pozbądź się pęcherzyków powietrza z pojemnika z insuliną –postukaj lekko w pojemnik z insuliną i wypuść parę jednostek insuliny trzymając wstrzykiwacz w pozycji pionowej. Wymieniaj igłę jak poczujesz większy ból przy wstrzykiwaniu, oznacza to że, igła uległa już znaczniejszemu stępieniu.

• zawsze wykonuj wstrzyknięcia igłą o odpowiedniej dla Ciebie długości. Insulinę podajemy podskórnie. Igłą zbyt krótką możesz podać insulinę śródskórnie, co zaburzy jej wchłanianie, a igłą zbyt długą możesz podać insulinę domięśniowo, co znacznie przyspieszy jej wchłanianie; należy typ igły ,tj. jej długość dobrać do techniki iniekcji. Grubość skóry wraz z naskórkiem wynosi srednio1,8 - 2,5 mm i jest względnie stała. Zmienna jest natomiast grubość podskórnej warstwy tłuszczu. Do skutecznego wstrzyknięcia insuliny wystarczą igły, które są w stanie przebić skórę, tak aby koniec znalazł się w tkance podskórnej. Igłę można wprowadzić w skórę pod kątem 90 albo 45 stopni bez ujmowania fałdu lub  ujmując w fałd skórny . Dłuższe igły zazwyczaj wymagają iniekcji z fałdem, a czasem nawet pochylenia pena, natomiast krótkie igły najczęściej są wprowadzane po prostu pod katem 90 stopni bez unoszenia fałdu skórnego. Insulinę można podawać w fałd, gdy warstwa tkanki podskórnej  jest cieńsza np. w udo w jego przednio-boczną powierzchnię lub bez utworzenia fałdu skórnego, gdy grubość tkanki podskórnej  jest znacznie większa np. w brzuch, zależnie również od grubości tkanki podskórnej; pod kątem 45 stopni gdy tkanka podskórna jest nieduża lub pod kątem 90 stopni gdy tkanka podskórna jest grubsza. Stosowanie zbyt długich igieł w przypadku osób ze skąpą podskórną tkanka tłuszczową nie jest wskazane ze względu na ryzyko wstrzyknięcia domięśniowego mimo zastosowania techniki  z fałdem i/lub skosem, bo może to zmienić szybkość wchłaniania insuliny i  doprowadzić do wystąpienia hipoglikemii. Dlatego iniekcja krótką igłą (4 - 5mm) i pod kątem prostym (90 stopni) jest najbezpieczniejsza.

 

Technika wstrzykiwania insuliny: 

gdy długość igły 4 mm  wstrzykujemy insulinę pod kątem 90 stopni,

gdy długość igły 6 mm insulinę wstrzykujemy bez fałdu pod kątem 45 stopni bez fałdu,

gdy długość igły 8 mm to insulinę wstrzykujemy pod kątem 90 stopni fałdem,

gdy długość igły jest równa 12 mm to insulinę wstrzykujemy pod kątem 45 stopni z fałdem.

Igły poza zróżnicowanymi długościami mają również różną średnicę zewnętrzną. Oznaczana jest  ona w jednostkach G (ang. Gauge - przekrój). Im wyższa wartość G, tym cieńsza igła. Igły o większej średnicy są zalecane do podawania insulin w formie zawiesin (mlecznobiała insulina), a cieńsze stosuje się zwykle do podawania roztworów insulin (bezbarwna, przezroczysta insulina). Wybierając najcieńsze igły, warto również sprawdzić, czy zostały wyprodukowane w technologii cienkościennej (thin Wall technology), gdyż dzięki niej uzyskuje się większe wewnętrzne światło (większą średnicę wewnętrzną), co zapewnia skuteczne i bardziej komfortowe iniekcje. To ważne, bo czym cieńsza igła, tym mniej bolesne iniekcje.

 

Nie przemywaj miejsca wstrzyknięcia środkami dezynfekcyjnymi ani przed wstrzyknięciem, ani po wstrzyknięciu; skóra jest wystarczająco czysta, jeśli dbasz o codzienną higienę; resztki środka dezynfekującego, które mogą się dostać podczas wkłuwania igły, mogą być przyczyną podrażnień i stanów zapalnych w miejscu wstrzyknięcia.

Istotną czynnością jest odpowiedni wybór miejsca wstrzyknięcia insuliny. Czas wchłaniania insuliny z tkanki podskórnej oraz szybkość jej działania zależą od miejsca wstrzyknięcia.

Insulina wchłania się:

• Najszybciej z tkanki podskórnej brzucha

• Ze średnią szybkością z tkanki podskórnej ramienia

• Najwolniej z tkanki podskórnej uda i pośladka

Dlatego najlepiej podawać pod skórę brzucha lub ramienia insulinę o krótkim czasie działania (insuliny podawane przed posiłkami), natomiast insulinę o dłuższym czasie działania warto wstrzykiwać w uda lub pośladki. Jeżeli o tej samej porze stosuje się różne rodzaje insuliny (krótko działającą i długodziałającą), należy podawać je w miejsca oddalone od siebie.

Przed wstrzyknięciem sprawdź, czy miejsce, które wybierasz, nie jest zaczerwienione, obrzęknięte lub nie ma zgrubień w tkance podskórnej. Takie postępowanie zapobiega złemu wchłanianiu insuliny.

Pamiętajcie Państwo o systematycznej zmianie miejsc wstrzyknięć insuliny. Pozwoli to uniknąć tworzenia się zmian w tkance podskórnej, które mogą zmieniać tempo wchłaniania insuliny.

Wielokrotne podawanie insuliny w te same okolice ciała może powodować powstawanie w tkance podskórnej bliznowatych zgrubień podobnych do guzów tłuszczowych (hipertrofia insulinowa). Sporadycznie może wystąpić zanik tkanki podskórnej (hipotrofia) w miejscu podania insuliny. Podawanie insuliny w tak zmienione miejsca może skutkować nieprzewidzianymi zmianami w czasie i sile jej działania, co prowadzi do gorszego wyrównania metabolicznego.

 

Od czego zależy czas działania insuliny?

Na wchłanianie insuliny mają wpływ poza miejscem wstrzyknięcia,  także ilość insuliny (mniejsze objętości wchłaniają się szybciej). Czynniki mechaniczne i fizyczne (masaż ,  ogrzewanie czy oziębianie okolicy wkłucia ( jak np. kąpiel w ciepłej wodzie tj. w wannie lub w  zimnej wodzie tj. w basenie) powodują przyspieszenie  lub opóźnienie jej działania.

Praca mięśni w miejscu, gdzie było zrobione wkłucie (np. jazda rowerem po iniekcji w udo, gra w siatkówkę po iniekcji w ramię )również przyczyniają się do zmiany tempa wchłaniania się insuliny.

Zastosowanie powyższych zaleceń pozwoli Państwu uzyskać lepsze wyrównanie cukrzycy, czego serdecznie wszystkim życzę.

​

Opracowane na podstawie materiałów szkoleniowych firm: Life Scan - Johnson&Johnson, Roche Diabets Care, Lilly, Novo Nordisk, Sanofil-Aventis

​

​

Bezpłatny  program dla pacjentów diabetologicznych - organizator Polskie Stowarzyszenie Diabetyków Infolinia dla  pacjentów

tel: 22 307 37 87 czynne poniedziałek - piątek 8:00 -20:00